Embarquement pour Cythere, eerst het schilderij, nadien de compositieKunst & Cultuur

Pèlerinage à l’île de Cythère, ook wel gekend als Embarquement pour Cythère werd geschilderd door de Franse schilder Antoine Watteau in 1717. Dit is het schilderij waardoor Watteau werd toegelaten tot de Académie Royale de Peinture et de Sculpture.

Op dit schilderij zien we een scène galante of ook wel een fête galante. Dit ‘scène galante’ toont een dromerig gezelschap in een dromerige natuur. De personages bevinden zich op Kythere, een eiland waar men in de Oudheid naartoe ging om de liefde te bedrijven. Kythere is een van de Griekse eilanden dat werd beschouwd als de geboorteplaats van Venus, de godin van de liefde. Het eiland staat dus symbool voor de amoureuze geneugten. Dat zie je ook duidelijk terug in het schilderij; links vliegen cupido’s. Ook op de voorgrond van het schilderij worden drie koppeltjes afgebeeld.
Een ‘fête galante’ verwijst naar een amoureus feestje waar de aristocratie van de periode na Louis XIV samenkwam om te feesten. Ze vierden de vrede en het plezier dat ze terug kunnen ervaren na een periode van sombere jaren door het vorig regime.

Dit tafereel wordt in typische rococostijl afgebeeld. Dat kan je onder andere zien in de manier waarop de verf is aangebracht op het doek. Er zijn lichte, fijne, piekerige verfstroken die voor een zacht en suggestief geheel zorgen. Het mistig landschap draagt bij aan het bijna poederdoosje-achtige esthetiek. Verder zijn pasteltinten ook typisch voor de rococo. De figuren dragen klederdracht die typisch is voor de periode, in kleuren die ook worden herwaardeerd in de rococo; zachte poederkleuren zoals lichte pistache, lichtroos...

Antoine Watteau, pionier van de rococo

Antoine Watteau (1684-1721) is een Franse schilder uit de rococoperiode. Hij stond als sleutelfiguur aan het begin van de rococo in de schilderkunst. Hij werd geboren en groeide op in Valenciennes en ging bij een onbekende kunstenaar in opleiding. Aan het begin van de 18de eeuw ging hij naar Parijs waar hij werkte in een atelier met verschillende andere schilders. Vaak worden zijn schilderijen gekenmerkt door een melancholische ondertoon en fêtes galantes. Jean Antoine Watteau markeerde het begin van de Rococo, een nieuwe stijl in Frankrijk die sterk verschilde met de zware barokstijl van voorheen. Rococo was licht, naturalistisch, idyllisch, charmant, asymmetrisch, elegant en gericht op Parijs in plaats van Versailles.

Francis Poulenc (1899-1963), 

De componist Francis Poulenc was gïnspireerd door de dromerige sfeer dat het schilderij uitstraalt. Hij componeerde L’Embarquement pour Cythère in 1951 voor twee piano’s. Dit is een valse-musette dat onderdeel is van Poulencs filmmuziek voor Le voyage en Amérique. Het is een valse-musette voor twee piano's. 

Zoals hij dit schilderij omzette tot een stukje muziek, gebruikte hij soms ook poëzie als basis voor zijn composities. Nadat Poulenc naar Parijs verhuisde, raakte hij namelijk bevriend met avant-gardeschrijvers zoals Guillaume Apollinaire, Jean Cocteau en Paul Éluard, van wie hij veel poëzie op muziek zou zetten.

Rond de jaren '20 van de 20ste eeuw sloot Poulenc zich aan bij de Groupe des Six, zes jonge Franse componisten die zich verzetten tegen de zware romantiek en de invloed van Richard Wagner. Kenmerkend voor de muziek van Les Sixsis de gemakkelijke, lichtvoetige, melodieuze en humoristische ondertoon. Dat hoor je ook terug in het lichtvoetig pianowerk dat Poulenc componeerde op basis van het hierboven beschreven schilderij.

De sfeer van het fête galante hoor je ook wel terug in de compositie van Poulenc, het is opgetogen, lichtvoetig - net zoals de verfstroken in het schilderij - en fris. De artistocratie komt samen om de vredevolle tijd en rust te vieren, wat ook te herkennen is in de pianowals. Alles in dit korte pianostukje is tonaal, geordend, en past binnen het thema. De rust en de opgetogenheid zijn dus terug te vinden in zowel de compositie als in het schilderij waarop het gebaseerd is.

Herbeluister hier de compositie van Francis Poulenc:

https://www.youtube.com/watch?v=StOjaMZibL0