Pompidou
Christophe Vekeman leest Victoria Kielland
blijf verwonderd!
wo 19 okt. - 2:14
De beste Neflixreeks die ik in tijden heb bekeken is een fictieserie over de werkelijk geleefd hebbende seriemoordenaar Jeffrey Dahmer, en al zou het overdreven zijn te stellen dat het beste boek dat ik in tijden heb gelezen een fictief werkstuk is over de echt bestaand hebbende seriemoordenares Belle Gunness, ook wel ‘Hell’s Belle’ genoemd, toch mag Mijn mannen van de Noorse, in 1985 geboren Victoria Kielland er wel degelijk meer dan wezen.
Omdat het zo’n apart en bijzonder boek is, lijdt het overigens weinig twijfel dat het ondanks het gemeenschappelijke onderwerp niet al te veel gemeen heeft met de romans Hell’s Princess van Harold Schechter uit 2018 en In the Garden of Spite van Camilla Bruce uit 2021, en ook van de genoemde Netflixserie Dahmer verschilt Mijn mannen op twee vlakken heel erg sterk.
Ten eerste gaat het maatschappijkritische Dahmer, wát critici die door vooringenomenheid treurig genoeg met blindheid zijn geslagen ook mogen beweren, niet enkel over Jeffrey Dahmer, maar ook over de vraag hoe het kan dat het verknipte monster in kwestie zo lang uit de klauwen van de – racistische – politie is kunnen blijven, terwijl wij ons als lezer van Mijn mannen in schril contrast hiermee genadeloos opgesloten weten in de barre binnenwereld en het hoofd van Brynhild, zoals Belle aanvankelijk heette.
Een tweede verschil is dat Dahmer in esthetisch opzicht even gedegen als realistisch kan worden genoemd, terwijl de stijl van Kielland een staaltje is van zintuiglijk en gedurfd, adembenemend impressionisme.
Aan het begin van het boek, bijvoorbeeld, in 1876, is de zeventienjarige Brynhild iets aan het bedrijven wat volgens haarzelf niets anders dan liefde kan zijn (‘Niemand kan haar iets anders wijsmaken’), wat op de volgende manier onder woorden gebracht wordt: ‘Zijn oneindig warme lijf. Iedere nacht werd ze met haar hoofd in het kussen gedrukt. Haar mond stond open tot het overstroomde en ze moest slikken. Spiertrekkingen joegen door haar heen als nachtzwarte bevingen door de ruimte.’
En komt zo’n citaat dan misschien een klein beetje potsierlijk over wanneer je ’t op een doordeweekse dinsdagnamiddag zomaar koudweg op je bord geserveerd krijgt, dan wil ik toch meteen gezegd hebben dat hoe langer Kielland in haar wilde, ongrijpbare schriftuur volhardt, hoe effectiever haar stijl wordt, en hoe meer zij je weet mee te trekken in de waanzinnige hel waarin haar hoofdfiguur leeft en waarin die ook, uiteindelijk, tientallen mannen van het leven zal beroven.
Kielland is niet zo ambitieus om een bij voorbaat vruchteloze poging te doen de waanzin van Brynhild te verklaren aan de hand van haar kindertijd, erfelijkheid of psychiatrische diagnostiek, maar kiest ervoor de vrouw die uiteindelijk bekend zou komen te staan als de eerste vrouwelijke seriemoordenaar in de geschiedenis van Amerika neer te zetten als het slachtoffer van een welbepaald voorval. Als Brynhild op zeker ogenblik zwanger blijkt te zijn, immers, is de reactie van haar vermeende liefhebber bepaald niet de verhoopte: ‘Zijn voet raakte haar buik, de leren laars trof haar waar het de bedoeling was.’
Het verhaal wordt alleen maar beklemmender, tragischer en op een rare manier ook ontroerender.
Hierop neemt de Noorse jonge vrouw, die zich van dan af, alvorens haar naam te veranderen in Belle, Bella zal noemen, de wijk naar Amerika, waar haar zus Nellie woont. De verandering van omgeving doet haar weinig goed: ‘de romantiek en het mooie licht boven Lake Michigan waren verschrikkelijk, ze moest er bijna van kotsen. (…) Want binnen in Bella was alles grijs, een onverschillige mist.’
Ze neemt tot haar zusters ongenoegen de gewoonte aan veelvuldig te bidden ‘met haar bleke gezicht vlak boven de vloer en haar vuisten boven het hoofd’, knuffelt vervolgens een kat halfdood en drukt een dochtertje van Nellie bijna de hemel in tegen haar borst. Ook haar huwelijk met de goedhartige Mads of de kindertjes die zij samen adopteren, kunnen haar niet helpen, en het frappantste aan het hele verhaal, dat hierdoor alleen maar beklemmender, tragischer en op een rare manier ook ontroerender wordt, is dat Bella, nadat zij uiteindelijk tot moorden is overgegaan, onverminderd een willoos slachtoffer blijft.
‘Bella had nooit gedacht dat juist Mads zou verdwijnen,’ lezen wij als de kerngezonde kerel in kwestie plots in de tuin is overleden aan wat ‘een vergroot hart’ of ‘een hersenbloeding’ heet te zijn. Het lot van andere mannen en minnaars van Kielland bevestigt dan weer dat de meeste ongevallen, nietwaar, thuis gebeuren. Zo komt een man terecht onder een vleesmolen die ‘te ver op de rand van de plank gestaan’ had. ‘De molen had een diepe snijwond gemaakt en Belle bleef naar zijn opengereten hoofd staan kijken, het werd helemaal stil in haar.’
‘Wie liefheeft met heel zijn wezen, zal de liefde nooit overleven,’ herhaalt Belle verschillende keren in de loop van het boek, en ook: ‘Sommige vormen van liefde kun je niet verklaren.’ Juist het totaal ontbreken van kwade bedoelingen bij de Belle Gunness die wij in dit boek – in deze liefdesroman – leren kennen, maakt deze tweede worp van Victoria Kielland aangrijpend en griezelig genoeg om zonder meer aanprijzenswaardig te zijn.
Christophe Vekeman
Mijn Mannen van Victoria Kielland is verschenen bij uitgeverij Oevers
Uit het Noors vertaald door Michal van Zelm
