De Liefhebber met Elisabeth Leijnse

Leijnse's dubbelbiografie Cécile en Elsa gaat over de aristocratische zussen Cécile en Elsa de Jong van Beek en Donk, die aan het eind van de negentiende eeuw eensgezind socialist worden, en feminist, maar die na 1900 diametraal tegenover elkaar komen te staan. Cécile was schrijfster van onder meer de feministische roman 'Hilda van Suylenbur'g uit 1897. Elsa was de echtgenote van de componist Alphons Diepenbrock en een korte tijd de minnares van zijn twintig jaar jongere collega-componist Matthijs Vermeulen.

Beide vrouwen zorgden voor enkele mijlpalen in de vrouwenemancipatie in Nederland. Het is bijzonder vreemd dat er nog geen biografie van hen bestond. Hun naam valt steevast als het gaat over de grote omwentelingen in de Nederlandse cultuurgeschiedenis van omstreeks 1900. Cécile was oprichtster van de ‘Bond ter bestrijding eener gruwel-mode’ (dat ging over veren en vogeltjes op dameshoeden, de Bond liep vooruit op de Vogelbescherming). En ze organiseerde de Tentoonstelling van Vrouwenarbeid, een mijlpaal in de geschiedenis van de vrouwenemancipatie in Nederland. Haar jongere zuster Elsa, was Céciles zielsgenote, helpster en tegenpool, en wilde na haar mislukte pianodroom de eerste vrouwelijke Nederlandse juriste worden. 

Leijnse had de brieven van Cécile de Jong van Beek en Donk gelezen in het Nederlands Muziek Instituut. “Uit de Brieven en documenten van Alphons Diepenbrock wist ik hoe interessant ook Elsa was, zijn vrouw en Céciles zus. Haar dagboeken waren nog niet onderzocht. Ik schreef een brief aan Elsa’s kleindochter Odilia Vermeulen, die mij alle documenten van haar grootmoeder in bruikleen gaf, wat een vertrouwen! Gaandeweg stootte ik op steeds meer bronnen. Wonderlijk. Een vergeten kist met familiepapieren dook op. Een kleinzoon van Cécile bleek nog een archief te hebben. Wat ik nooit had gedacht bij aanvang: de volledige levens van deze vrouwen waren van geboorte tot dood gedocumenteerd. 15.000 bladzijden intieme bronnen over hun acties, motieven, gevoelens. Daar lag voor mij de essentie. Hoe bekend deze mensen waren, of ik ze door mijn boek bekender zou kunnen maken, speelde bij het schrijven geen enkele rol meer.'

De biografie werd mei 2016 bekroond met de tweejaarlijkse prijs voor de beste Nederlandstalige biografie (Erik Hazelhoff Biografieprijs) en oktober 2016 de Libris Geschiedenis Prijs. 

Elisabeth Leijnse (Aalst, 1961) promoveerde in 1992 op een onderzoek naar Symbolisme en Nieuwe mystiek in Nederland. Leijnse is inmiddels al bezig met het beschrijven van een volgend bewogen leven, dat van de Belgische schrijver Maurice Maeterlinck. In 1911 won hij de Nobelprijs voor literatuur, waarmee hij vooralsnog de enige in de Lage Landen is wie ooit die eer ten deel viel. Muziek speelde een grote rol in de levens van Cécile en Elsa, ze waren bij de eerste Nederlanders die Bayreuth bezochten en er ontvangen werden door zijn weduwe Cosima. En ook het leven van Maeterlinck is nauw met de muziek verbonden, o.m. via Debussy’s ‘Pelléas et Mélisande’. En Cécile en Elsa brachten Leijnse op het spoor van twee zussen in de muziek de componisten Lili en Nadia Boulanger. 

Meer info over Eliabeth Leijnse vindt u o.m. hier

Op het programma:

• Lili Boulanger: Nocturne door Susanne Schrage, fluit; Ina Otte, piano - Audiomax 703 1326-2 - [0:02:34]

• Alphons Diepenbrock/ Charles Van Lerberghe (tekst): Berceuse door Elly Ameling, sopraan; Dalton Baldwin, piano; Richte Van Der Meer, cello - Globe GLO-6018 - [0:05:11]

• Sofia Gubaidulina : Allegro rustico voor fluit en piano door Christiane Meininger, fluit; Christopher Arpin, piano - Bayer Records- BR-100 266 - [0:05:10]

• Anna Cramer: Sechs Lieder op. 4: Ave Rosa door Nathalie Mees, sopraan; LKO Orchestra o.l.v. Stephan Pas - Aliud Records ACD BH-051-2 - [0:02:56]

• Pauline Viardot: Hai luli! door Cecilia Bartoli, mezzosopraan; Myung-Whun Chung, piano - Decca 452667-2 - [0:03:32]

• Lili Boulanger: Pie Jesu voor contralto, strijkkwartet, harp en orgel door Bernadette Greevy, contralto; BBC Symphony Orchestra - BBC Rdio Classics BBCL-4026-2 - [0:05:07]

• Nadia Boulanger: Trois pièces pour violoncelle et piano door Julian Steckel, cello; Paul Rivinius, piano - Avi-Music 8553230 - [0:06:57]

• Tracy Chapman: Behind the Wall (live 1988) door Tracy Chapman - Youtube - [0:01:49]

• Ludwig Van Beethoven : III. Adagio sostenuto uit Sonate voor piano nr. 29 in Bes groot, op. 106 /Hammerklavier door Alfred Brendel, piano - Philips 446 922-2 - [0:18:00]

• Ludwig Van Beethoven: III Adagio sostenuto, uit "Sonate voor piano nr. 29 in Bes groot, op. 106 /Hammerklavier" door Mitsuko Uchida, piano - Philips 475 8662 - [0:19:48]

• Brigitte Kaandorp: Zwaar Leven door Brigitte Kaandorp, zang; Bernd van den Bos, piano; Rogier Bosman, tuba - Rtbe 0-E Doekop DO-1501 - [0:03:57]

• Matthijs Vermeulen/ Victor Le Jeune (tekst): On ne passe pas door Ad Van Baasbank, tenor; Maarten Bon, piano - Donemus CV-39 - [0:01:53]

• Peter Tsjaikofski: 1. Pezzo elegiaco (Moderato assai - Allegro giusto) uit Pianotrio in a op.50 door Lang Lang, piano; Vadim Repin, viool; Mischa Maisky, cello - DG 477 8099 - [0:10:17]

Elisabeth Leijnse schreef in het gastenboek: 
Dank aan Katelijne, van wie de warme stem vele kamers vult (en die is geboren op dezelfde dag* als Cécile de Jong van Beek en Donk!).
Met genegenheid, Elisabeth
* niet hetzelfde jaar