Een levensveranderend boek

Elke muziekliefhebber kent uiteraard het fenomeen van de zogenaamde ‘groeiplaat’: een album waarvan de kwaliteiten zich aanvankelijk slechts moeizaam prijsgeven en waarvan de songs nauwelijks van elkaar te onderscheiden zijn, maar dat zich vervolgens, na meerdere beluisteringen, tot een niet beu te draaien en veelgelaagd meesterwerk ontpopt. Over ‘groeiboeken’ heb ik daarentegen nog nimmer gehoord, wat ook volkomen logisch is: een boek dat je niet bevalt of is bevallen, lees je normaal gesproken geen tweede keer, want het bestaan, dat weet ieder mensenkind, is bijna te kort om waar te zijn.

Toch kwam de term in mij op nadat ik 'De acht bergen' van de Milanees Paolo Cognetti (1978) had voleindigd. Onderhavig boek, namelijk, was in de loop van 240 bladzijden voor mijn van verwondering steeds wijder wordende lezersogen uitgegroeid van een wat makke, al te rustige roman – ‘een zo braaf boek dat je het voortdurend over de bol zou willen aaien’, zoals ik het tijdens mijn lectuur noteerde – tot een boek dat warempel in staat blijkt te zijn je leven te veranderen.

Verteller van het verhaal is Pietro, kind van ouders die in 1972 het geliefde Italiaanse bergdorp waarin zij zijn opgegroeid verruilden voor de verderfelijke grootstad Milaan, waar moeder aan de kost kwam als wijkverpleegkundige en vader als chemicus ‘in een fabriek met tienduizend arbeiders, voortdurend opgeschud door stakingen en ontslagen, en als er daar ook maar iets voorviel, kwam hij ’s avonds als één bonk woede thuis. (…) Hij bleef intussen stug elke ochtend naar de fabriek gaan alsof hij de loopgraven in moest.’

Als de jaren zeventig op hun einde lopen, echter, is het koppel zo verstandig om van dan af aan elk jaar althans de zomers wederom door te gaan brengen in de Alpen, waar ook de inmiddels elfjarige Pietro de smaak van de berglucht te pakken krijgt onder impuls van de even oude Bruno, een jonge koehoeder en, mede omdat hij de school niet langer bezoekt, het prototype van de Italiaanse hillbilly, zeg maar. Tussen de twee ontwikkelt zich een hechte, duurzame vriendschap, die zich zal uitstrekken over hun hele verdere levens, en dit ondanks de toch echt wel aanzienlijke verschillen daartussen: Bruno daalt ook op latere leeftijd nooit ‘zijn’ berg af, terwijl Pietro het op een gegeven ogenblik weliswaar in den hoge blijft zoeken, maar zodoende wel degelijk in Nepal belandt…

En dan zijn er nog de ouders van de beide jongens of jongemannen, vooral dan de vader van Pietro, die leeft om te stappen zonder ooit te stoppen vooraleer de top bereikt is, en die op zijn beurt met de bergjongen Bruno op bijzonder dichte voet zal komen te staan.

Klinkt dit allemaal alsof er niet al te veel zeer spectaculaire voorvallen in deze roman zijn aan te treffen? Klopt, en dat was ook waarom het boek in het begin dreigde teleur te stellen. Een daarmee verband houdende notitie die ik maakte tijdens mijn lectuur: ‘Het uit-en-te-na beschrijven van natuur is even onzinnig als het navertellen van een literair hoogstaande roman of het proberen in woorden te vatten van een schilderij.’ Na 'De acht bergen' weet ik dit echter niet meer zo zeker.

De onmiskenbare kwaliteit van het boek, immers, schuilt niet zozeer of toch zeker niet uitsluitend in de psychologie, de levensechtheid van de personages, de verteltechniek die Cognetti hanteert enzovoort, maar wel degelijk ook en vooral in de fascinerende werking die uitgaat van de door hem beschreven bergen, de bossen, de zon en de sneeuw en kortom ‘de natuur’, zoals enkel stadsmensen dat volgens Bruno noemen. Deze roman kenschetsen als een ‘meteoriet’, zoals volgens de zijflap La Repubblica gedaan heeft, is een beetje raar, maar de vergelijking met een stevige trektocht gaat zeker op: een tocht waartijdens weliswaar niet erg veel gebeurt, maar die daarentegen zélf een gebeurtenis van formaat is. Je moet het lezen om het te ervaren, en je moet het ervaren om te weten wat ik zo-even bedoelde met ‘in staat je leven te veranderen’.

Ik bedoel maar, ik heb mij inmiddels heuse stapschoenen aangeschaft.

Christophe Vekeman

'De acht bergen' van Paolo Cognetti is verschenen bij De Bezige Bij
Uit het Italiaans vertaald door Yond Boeke en Patty Krone