Léon Spilliaert in Londen

Léon in Londen

Toen Luc Tuymans vier jaar geleden een grote James Ensor-tentoonstelling mocht maken voor The Royal Academy, hing hij ook twee werken van Leon Spilliaert op. Ooit zouden de Britten ook die andere Oostendse meester leren kennen. Tuymans’ voorspelling kwam uit, mede dankzij het levenswerk van kunsthistorica Anne Adriaens-Pannier, en de steun van The Royal Academy.

Spilliaert was 20 jaar jonger dan Ensor, de kunstenaar die hij zelf sterk bewonderde. In tegenstelling tot Ensor was Spilliaert autodidact. Na drie maand hield hij het voor bekeken op de academie van Brugge. Spilliaerts talent uitte zich bovendien niet in olieverf, wel in inkt en gouache, met pen, potloden en penseel. Op papier en karton. Hij verkende alle mogelijkheden binnen deze media.

Spilliaert was een natuurtalent, maar hij zou nooit potten breken. Wat hij maakte was domweg niet in de mode. Met Picasso deelde hij alleen zijn geboortejaar. Hij was een uniek kunstenaar die zich los van de avant-garde, waarvan hij alle opeenvolgende -ismes in de gaten hield, ontwikkelde. Zijn grote liefde betrof de literatuur. Hij illustreerde menig werk van Verhaeren en Maeterlinck. De waardering voor zijn werk viel hem postuum te beurt. Een eerste grote expo vond plaats in 1981. Toen kwam de knieval. Toch in onze contreien. Zijn donkere en vaak unheimliche taferelen fascineren. Als je eenmaal een zelfportret van hem zag, blijft dat voor eeuwig op je netvlies. Zijn marines zuigen je op. Maar Spilliaert was zelfs groot in kleine dingen: een paar parfumflacons, een stapel doosjes, een schaal.

Zaal 1: Illumination (verlichting)

Bekijk de volledige ruimte in 360° door te klikken op de afbeelding. Klik op het witte plusteken voor meer informatie over de afgebeelde werken.

Ondanks fans, waaronder de schrijvers Emile Verhaeren en Stefan Zweig en de uitgever Edmond Deman, bleef Spilliaert een lokale held tussen Oostende en Brussel. Eenmaal getrouwd en vader van een dochter zocht hij de natuur op in het Zoniënwoud. Maar zijn zoekende zelf had al veel gevonden. En laat dat nefast zijn.

Zijn beste en meest enigmatische werk maakte hij dus voor 1918. Met de oorlog verdween ook de dreiging en het obsessieve in zijn werk. Daar zijn ook de specialisten het over eens. En laten we als toeschouwer nu eenmaal meer connecteren met die radicale jongeman die, dixit Anne Adriaens-Pannier, in de zee de spiegel van zijn ziel zag en dus ook zo schilderde: verloren als hij liep in het leven. Oostende was zijn heimat en thema. Daartoe behoorden ook de vrouwen in de stad: van de demi-mondaines tot de vissersvrouwen. Misschien was Spilliaert wel een pionier van de abstractie. Niemand had ooit zo een golfbreker afgebeeld.

In London werd een prachtig corpus werken bijeen gebracht. Omdat Brusselse en Vlaamse musea genereus waren met bruiklenen konden een aantal topmomenten worden gecreëerd. Zo krijg je drie keer een blik op de slaapkamer van de ziekelijke Spilliaert (hij leed aan maagzweren en insomnia). De serie zelfportretten is uniek. Het product van een obsessie met het eigen voorkomen, ten tijde van ziekte. Zelfs in het Metropolitan werd een prachtig werk gevonden. Wat deze tentoonstelling, zelfs voor wie Spilliaert denkt te kennen, zo de moeite waard maakt is het vele werk uit privé-verzamelingen. Maar liefst 80% van zijn gehele oeuvre bevindt zich in private verzamelingen. De ontsluiting van die werken is de verdienste van curator Anne Adriaens-Pannier. 

In het Spilliaert Huis in Oostende, opgericht in 2016, krijg je twee keer per jaar een update van haar vorderingen. Vanaf 15 maart opent daar Before the Wave. Curator Joost Declercq confronteert er Spilliaert met onder meer Luc Tuymans, Jan Vercruysse en Lili Dujourie.

Zaal 2: Twilight (schemering)

Bekijk de volledige ruimte in 360° door te klikken op de afbeelding. Klik op het witte plusteken voor meer informatie over de afgebeelde werken.

Zaal 3: Littoral (kustgebied)

Bekijk de volledige ruimte in 360° door te klikken op de afbeelding. Klik op het witte plusteken voor meer informatie over de afgebeelde werken.

Zaal 4: Zelfportretten

Bekijk de volledige ruimte in 360° door te klikken op de afbeelding. Klik op het witte plusteken voor meer informatie over de afgebeelde werken.

De smaak te pakken? Bekijk ook La Pelle van Luc Tuymans op de Biënnale van Venetië afgelopen jaar. In 360°, uiteraard!