Villa d'Este 3 april: Stille zaterdag Klassieke muziek

Via Crucis

Het is zo'n cd die sinds zijn verschijnen in 2009 bij iedereen is blijven hangen: Maddalena ai Piedi di Cristo van Antonio Caldara (1670-1736) met sopraan Maria-Christina Khier als magneet. Een paar fragmenten daaruit vormen een mooie introductie op Via Crucis van Franz Liszt (1811-1886). Liszt beschrijft hier in geduldige, homofone, desolate akkoorden en devote gezangen de lijdensweg van Christus in de 14 staties van de kruisweg. De oude Liszt begon te schrijven aan dit halfuur durende werk in de Villa d'Este, nabij Rome, waar hij in het najaar van 1878 weer te gast was. Collegium Vocale en Reinbert de Leeuw namen het werk op in 2017. Via Crucis is een wonderlijke meditatie voor wie aandachtig blijft luisteren van begin tot einde. 

Het onbekende pianoconcerto

...is vandaag van de bijna vergeten Vlaamse componist Willy Ostijn (1913-1993): Concertstuk voor piano en strijkers. Niet te verwarren met zijn Concertstuk voor piano en orkest! Het werk dat we vandaag horen heeft een speelse en melodieuze pianopartij. Helemaal geen gezochte muziek. Op het einde een klein eresaluut aan Rachmaninov. Ostijn was lange tijd organist aan de Sint Romboutskathedraal in Mechelen, en gaf les in in zijn geboortestad Roeselare. Zijn orkestwerken werden verdedigd door dirigenten Paul Doulliez, Leonce Graz, Ernest Maes, Fernand Terby and Jozef Verhelst. Dat hij in de vergetelheid raakte heeft te maken met het tijdsklimaat waarin hij leefde. Het oordeel van het verzamelde artiestieke establishment in de jaren 50 en 60 was hard. Een romantisch idioom was uit de tijd, men kon het zelfs niet meer verdragen. Inmiddels zijn we milder geworden, en mag Ostijn weer op de radio en in de concertzaal.

Lichaamsdelen

In de paasweek mag Membra Jesu Nostri niet ontbreken. Dit wondermooie werk van Dietrich Buxtehude (Bachs grote idool!) kwam tot stand in 1680. De tekst bestaat uit zeven meditaties over het lichaam van Jezus aan het kruis, en dan in het bijzonder de voeten (pedes), knieën (genua), handen (manus), zijde (latus), borst (pectus), hart (cor) en gelaat (faciem) en verloopt in de middeleeuwse cyclus van de passiehymne Salve mundi salutare, die deels is gestoeld op het dichtwerk van Arnulf von Löwen (ca. 1200-1250). Het is muziek die beklijft. De sfeer is er een van berusting. De boodschap helder en intens. De vocale stijl is duidelijk op Italiaanse voorbeelden gestoeld, met dissonanten en een krachtige tekstuitbeelding.

Zintuigen

De Dame en de Eenhoorn, of  La Dame à la Licorne is een serie wandtapijten uit de vroege 16e eeuw. Het geheel hangt in het Musée de Cluny in Parijs. Mireille Capelle was zo gefascineerd door de dame afgebeeld op deze vroegmiddeleeuwse tapijten dat ze er muziek bij componeerde. De vijf zintuigen worden hier gekarakteriseerd: Le toucher, Le goût, L'adorat, L'ouïe en La vue. En op het einde: Mon seul désir. We citeren uit de perstekst: "In La Dame à la Licorne wordt de vrouw geïdealiseerd, de godin, de gesublimeerde vrouw, de oermoeder, de minnares, de zus, de femme fatale, de bezielende vrouw, de tovenares, 'la sauvage', de maagd, de tijdloze vrouw... en ongetwijfeld ook de vrouw die in iedere man bestaat." Mireille Capelle schreef het werk voor het HERMESensemble dat 20 jaar bestaat. Op 8 april gaat de premiere online, maar vandaag hebt u al de avant-premiere in Villa d'Este.

Musica Dolorosa

In 1984 schreef de Letse componist Peteris Vasks zijn Musica Dolorosa. Het behoort tot zijn belangrijkste werken. Kenmerken van Vasks muziek hebben sterk gefluctueerd, van hyper-ingewikkeld tot minimalistisch. Hij is eigenlijk in geen enkel vakje onder te brengen. Toch is er één kernmerk typisch Vasks: de strakke, gespierde lijnen in de strijkerssectie. En misschien ook nog de liefde voor de strijkers. Hij is zelf violist en contrabassist... Het is Gidon Kremer geweest die de muziek van Vasks in de jaren 90 vanonder het strenge Sovjet-regime uitpeuterde en naar onze contrijen exporteerde. Sinsdien wordt Vasks beschouwd als een van de belangrijkste componisten van deze tijd.

Greet Van't veld